Ochrona danych osobowych

Wady oświadczenia woli przy wyrażeniu zgody na przetwarzanie danych osobowych

Według art. 23 ustawy o ochronie danych osobowych – przetwarzanie danych jest dopuszczalne tylko wtedy gdy
m.in. osoba której dane dotyczą wyrazi na to zgodę, chyba że chodzi o usuniecie dotyczących jej danych. Według art. 27 dotyczącego przetwarzania tzw. danych wrażliwych zabrania się przetwarzania danych ujawniających pochodzenie rasowe lub etniczne, poglądy polityczne, przekonania religijne lub filozoficzne, przynależność wyznaniową partyjną lub związkową, jak również danych o ochronie zdrowia, kodzie genetycznym, nałogach lub życiu seksualnym oraz danych dotyczących skazań, orzeczeń o ukaraniu i mandatów karnych, a także innych orzeczeń wydanych w postępowaniu sądowym lub administracyjnym.

„Stosownie do art. 7 pkt 5 u.o.d.o. wyrażenie takiej zgody ma charakter oświadczenia woli, którego treścią jest zezwolenie na przetwarzanie danych osobowych składającego oświadczenie; jest to oświadczenie 'składane innej osobie'”¹. Może ono mieć charakter samodzielny ( niepowiązany z innymi oświadczeniami ), może też być elementem złożonego aktu woli bądź czynności prawnej np. umowy.

Wyrażone w k.c. wady oświadczenia woli to:

• brak świadomości lub swobody powstałe z jakichkolwiek powodów skutkujący nieważnością oświadczenia woli,
• również skutkująca nieważnością pozorność oświadczenia woli, gdy oświadczenie woli zostało złożone drugiej osobie za jej zgodą dla pozoru,
• oświadczenie woli złożone pod wpływem błędu bądź błędu istotnego,
• zniekształcenie oświadczenia woli przez posłańca,
• podstęp,
• groźba bezprawna.
  
  
  
  

Możliwość zaistnienia wady przy składaniu zgody na przetwarzanie danych osobowych i skutki prawne złożonej wadliwie zgody należy oceniać w oparciu o art. 82-88 k.c.

Z brakiem świadomości lub swobody przy wyrażaniu zgody na przetwarzanie danych osobowych mamy do czynienia w przypadku, gdy osoba, która z jakichkolwiek powodów w chwili wyrażania zgody w jakikolwiek sposób ( czy to ustny czy pisemny ) znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych.

„Wyrażona na prośbę pracodawcy pisemna zgoda pracownika na pobranie i przetworzenie jego danych osobowych narusza prawa pracownika i swobodę wyrażenia przez niego woli. Pracownik nie inicjuje podania tych danych, lecz zwraca się o nie pracodawca. Podkreślił ponadto, że jedną z podstawowych cech stosunku pracy jest podporządkowanie pracownika pracodawcy w zakresie dotyczącym pracy (art. 22 § 1 k.p.) zatem zgoda może być ograniczona z uwagi na nierówność stron. W ocenie Sądu, wyrażona na prośbę pracodawcy pisemna zgoda pracownika, na pobranie i przetworzenie jego danych osobowych, narusza prawa pracownika i swobodę wyrażenia przez niego woli. Za takim stanowiskiem przemawia zależność pracownika od pracodawcy. Brak równowagi w relacji pracodawca - pracownik stawia pod znakiem zapytania dobrowolność w wyrażeniu zgody na pobieranie i przetworzenie danych osobowych (biometrycznych)”².

„Stanowisko takie wyraził także Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 4 kwietnia 2003 r. (sygn. akt II SA 2135/2002). W uzasadnieniu stwierdzono, iż zgoda na przekazywanie danych musi mieć charakter wyraźny, a jej wszystkie aspekty muszą być jasne dla podpisującego w momencie jej wyrażania. Czynności takiej nie legalizuje późniejsze poinformowanie o treści regulaminu, ani możliwość zgłoszenia zastrzeżeń wobec pewnych form przetwarzania danych. Ponadto oświadczenie o wyrażeniu zgody musi być przejawem wolnej i nieskrępowanej woli osoby je składającej. Nie może ona czuć się zmuszona do jego złożenia”³.

O pozorności zgody na przetwarzanie danych osobowych możemy mówić, gdy jedna strona wyraża zgodę drugiej stronie za jej zgodą i dla pozoru. Jest to rzadka występująca wada w przypadku oświadczeń woli polegających na wyrażaniu zgody na przetwarzanie danych osobowych.

O błędzie przy wyrażaniu zgody na przetwarzanie danych osobowych możemy mówić gdy zgoda została wyrażona wskutek:

1. „mylnego wyobrażenia osoby wyrażającej zgodę o faktycznym stanie rzeczy lub braku wyobrażenia o takim stanie, jeżeli stało się ono przyczyną sprawczą” ⁴ wyrażenia zgody np. ktoś wyraża zgodę na przetwarzanie danych osobowych myśląc, że aplikuje na stanowisko pracy a rzeczywistym celem jest przesyłanie mu ofert handlowych,
2. „niezgodności pomiędzy aktem woli a jej przejawem na zewnątrz, tzn. na mylnym wyobrażeniu o treści złożonego oświadczenia woli (pomyłka)”⁵, czyli zgody na przetwarzanie danych osobowych np. ktoś pisze, że wyraża zgodę podmiotowi innemu niż myślał np. innemu przedsiębiorstwu.

Wreszcie, może się zdarzyć taka sytuacja, w której posłaniec użyty do przeniesienia gotowej zgody ( wszak można jej udzielić nie tylko pisemnie ale też i ustanie ) świadomie bądź nieświadomie zniekształca zgodę np. niektóre elementy tej zgody zostają przekręcone lub też zgoda zostaje przekazana w sposób wypaczający jej sens i treść.

„Podstępne wprowadzenie w błąd polega na działaniu świadomym i umyślnym, podejmowanym w celu skłonienia określonej osoby do złożenia zgody”.⁶

Ostatnia z wad oświadczeń woli polega na tym, że osoba wyraża zgodę na przetwarzanie danych osobowych pod wpływem bezprawnej groźby drugiej strony lub osoby trzeciej, co skutkuje wadliwym funkcjonowaniem mechanizmu woli osoby udzielającej zgody na przetwarzanie danych.

Od groźby czyli przymusu psychicznego należy odróżnić przymus fizyczny, który może mieć miejsce w takim przypadku, gdy osoba zostaje zmuszona siłą do wyrażenia zgody na przetwarzanie danych osobowych w ten sposób, że zmuszający trzymając jej rękę zmusza ją do podpisania ( niejako podpisuje jej ręką ) zgodę na przetwarzanie danych osobowych. Oczywiście w takim wypadku w ogóle nie następuje złożenie oświadczenia woli czyli nie zostaje wyrażona zgoda, a jakakolwiek czynność prawna, w skład której wchodziłaby taka zgoda jest nie istniejąca.

Na koniec należy zauważyć, że uchylanie się od skutków prawnych zgody na przetwarzanie danych osobowych, które zostało złożone innej osobie pod wpływem błędu lub groźby, następuje przez oświadczenie złożone tej osobie na piśmie. Uprawnienie do uchylania się wygasa: w razie błędu – z upływem roku od jego wykrycia, a w razie groźby – z upływem roku od chwili, kiedy stan obawy ustał.

Z podanych wyżej względów, za wyrokiem WSA w Warszawie, można stwierdzić że:

„Zgoda na przetwarzanie danych osobowych ma charakter oświadczenia woli. Winna być ona wyraźna. Nie wystarczy zatem samo powiadomienie o zamiarze przetwarzania danych i brak sprzeciwu z drugiej strony. Zgoda nie musi być, co prawda, udzielona na piśmie, ale winna jasno i jednoznacznie prezentować wolę zainteresowanego i jej zakres. Udzielający zgody musi być przy tym zorientowany, o jakie dane chodzi i o jakie ich przetwarzanie, w tym zwłaszcza, do jakich celów. Sposób poinformowania musi być zrozumiały i nie może dotyczyć bliżej niedookreślonych czynności. Przetwarzanie i wykorzystanie danych powinno następować tylko w tym celu, dla którego zostały pozyskane i cel ten powinien być znany osobie, której dane dotyczą. Oznacza to obowiązek informowania o celu gromadzenia i zakaz zbierania danych na zapas, dla nieokreślonych lub niedających się określić celów”⁷.

.

Wykaz skrótów:

k.c. - kodeks cywilny

k.p. - kodeks pracy

u.o.d.o. - ustawa o ochronie danych osobowych

Bibliografia:

1. Kodeks cywilny.
2. Kodeks pracy.
3. Ustawa o ochronie danych osobowych.
4. Ochrona danych osobowych. Komentarz, Barta Janusz, Fajgielski Paweł, Markiewicz Ryszard.
5. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 18 czerwca 2010 r. II SA/Wa 151/10.
6. https://edugiodo.giodo.gov.pl/mod/resource/view.php?id=18.
7. Kodeks Cywilny, tom pierwszy, Komentarz, pod red. K. Pietrzykowskiego, str. 318.
8. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 11 grudnia 2008 r. II SA/Wa 1061/08.

1 Ochrona danych osobowych. Komentarz, Barta Janusz, Fajgielski Paweł, Markiewicz Ryszard,

2 Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 18 czerwca 2010 r. II SA/Wa 151/10,

3 https://edugiodo.giodo.gov.pl/mod/resource/view.php?id=18,

4 Kodeks Cywilny, tom pierwszy, Komentarz, pod red. K. Pietrzykowskiego, str. 318,

5 Tamże,

6 Tamże,

7 Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 11 grudnia 2008 r. II SA/Wa 1061/08.